विहरतो हा खग कुणी
की अंतरात्मा कुणी
शोधतो उंची, अवकाश, खोली
स्वत:च्याच अंतरंगातली
धुक्यात हरवू कुणी पहातो
स्वत:च्यात प्रतिबिंबास पहातो
अनोळखी गाव धूसर वाटा
धुळीचाच मळभ भरला कपाळा
झुगारून सगळा अंधार पडदा
चितारू पहातो इंद्रधनुचा पिसारा
शोधित फिरतो दिडदाs दिडदाss
कुणी खग की हा विरहगर्ता!
(श्वेता चक्रदेव यांचे एक फॉरवर्ड वाचून मनात ही उमटली...)
तसे तर सगळेच आपण
दुभंगलेले
कधी दु:खाने, कधी त्रासाने
कधी जबाबदाऱ्यांमुळे
तर कधी तणावांमुळे...
आतून-बाहेरून दुभंगलेले
पण भरतो आपण या भेगा
आपल्या आपणच
कधी मैत्र, तर कधी नाते
येतात सोबत भरावयाला
खाच येतेच भरून
काळाचा महिमा अन
सखेसोबत्यांचा आधार
अन मग होतो आपणच
एक नवीनच व्यक्ती
एक नवीनच जाणीव
दुभंगलेल्या भेगांमधून
आत आत पसरत जातो
लख्ख प्रकाश, प्रगल्भतेचा
भरली जाणारी प्रत्येक भेग
मग झळाळते; होऊन सोनं
अनुभवांचं लेणं
मग झळाळतो आपण
पुन्हा नव्या ताकदीने उभे
नवे वार पेलायला,
नवे दुभंगलेपण अन
नवी झळाळी पेलायला
आपली हीच दुर्दम्य आशा!
...
दूर दूर पसरलेली
वाट,मऊसर माती
एक मेक पाऊल
रमलखुणांची नाती
भरू भरू आलेल्या
आभाळाची दाट गर्दी
चिंब चिंब भिजताना
उबदार घट्ट मिठी
उधळलेल्या धुळीस,
वादळाची चाहुल
डोळ्याआड रात्रीस
ओलसर पाऊस
ओलांडण्या नदीला
हाती नव्हती नाव
वाहताना परंतु
सोबत होती साथ
 |
| फोटे फ्रॉम रश्मी साठे |
अन किती पावसाळे
हर एक वसंतातले
वळण वेगळे, वेगळे।
वाहत्या वाऱ्यासवे मी
फिरवली पाठ किती
तगून जगलो उरी
किती युगे, लोटली।
साज श्रुंगार, चढविला
उतरला तोही कितेकदा
नव्हाळीची नवी तऱ्हा
प्रसवे उदरी पुन्हा।
हरेक फांदी उकली
अंतरीच्या कळा किती
उतरून हरेक ठेवी
हिरवी पाने, किती।
उभा कधीचा इथे
बदलुनी रंग रुपे
जख्ख म्हातारा म्हणे,
कुणी, जखरंडा म्हणे।
---
खिडकीत बसून
बाहेरची मजा
न्याहाळणारी तीवृक्ष पेलतो नभांना, जीव ओवाळुनि
बरस बरस असा, फुलु दे अंगी अंगी
गुढ सावळछाया, मनास या वेढी
नको वास्तवाचे भान, मज स्वप्न हे भुलवी
लोका वाटे भय याचे, मज आधार तोचि
मना डोळ्यातले आसू, लपे नभाच्या अंधारी
दु:खाचा हा आठव, जपे उराउरी
बरस बरस असा, फुलु दे अंगी अंगी
परि आस ही, सुटता सुटे नाही
मन मनास कसे, उलगडेना काही
दिवटीच्या उजेडी, तिक्षा सजणाची
डोळे स्थिरावती माझे, रस्ता नागमोडी
घोंगावुनि आला वारा, सुसाट वादळी
बरस बरस असा, फुलु दे अंगी अंगी
सावळ्याची दुलई, येई चहुओरांनी
आस मनात असे, लुकलुकत्या दिव्यापरि
येईल साजण दारी, सजेल रात्र सारी
बरस बरस असा फुलु दे अंगी अंगी
कळिकाळाचं
दु:ख घेऊन
भोरविभोर होऊन
निघालास तर खरा
पण इतकं वाहून नेणं
होई ना न तुलाही?
मग बरसलास
नको तसा
नको तिथे!
असं कर
आता झालाच आहेस मोकळा
तर आरुढ हो वाऱ्यावर
बघ सगळं वाहून टाकल्यावर
कसं हलकं हलकं वाटतं
मग भराऱ्या घेत
जाशील बघ
कुठच्या कुठे
लहरत!
मानवा शोधिशी
मजसी तू परि
चराचरात मी
बघ फिरुनी
जरा मागुति
दृष्टी वळवुनि
मान उंचावुनि
जर पाहशी
सापडेन मी
वृक्ष वल्लरीतुनि
कृष्णहाती पावरी
वा अर्धनटेश्वरनारि
पुन्हापुन्हा दाखवी
पहा विश्वरुपदर्शनि
- अवलरुप आरती
जुईच्या वेली,
जुईच्या वेली
ठरलय ना आपलं?
वाढायचं,
आपलं आपणच!
नको कोणाचा आधार,
नको वर वर चढणं,
नको आकाशाला गवसणी
अन नको
न पेलणारा भारही!
वाढ तुला हवं तसं
पसरू दे परिघ.
वाकू दे फांदी
झुकू दे अवकाश.
तुझा - तुला
तोल सांभाळणं
जमतय तुला,
तोवर नकोच
बघूस कोणाच्या
नजरांचे इशारे!
पोपटी पानांनी
घे तुलाच वेढुन.
हवं तर उमलव
नाजुकशी कळी,
एका वा अनेक.
पण असू दे सुगंधी
अगदी सारा प्राण,
साठावा श्वासात
असेच असू दे
आसुसलेपण!
नाही रोज
उमलवलीस
सारी फुले
चालेल तरीही.
पण उमलवशील
तेव्हा अशी उमलव;
असतील नसतील
ती सगळी फुलं,
की आसमंत सारा
येेईल शोधत तुला!
मग, ना तुझी
उंची मोजली जाईल,
ना मोजली जाईल
तुझ्या फुलांची संख्या.
ना पाहतील
पानं ना फांद्या,
वा तुझा पसारा.
बसं इवलुशा
कळीवरती एका
फिदा सारी दुनिया!
-अवल
झाकोळले नभ, सावळीच आभा
उगाळुनि गंध, रवी क्षितीजाशी उभा
गोदावरीत उतरले, सारे आकाशीचे रंग
पाहण्यास सोहळा, आला बाहेर श्रीरंग
कर कटेवरी दोन्ही, शिरी शोभे तो मुकुट
प्रत्यक्षाहुनि प्रतिमा, दिसे विठुची उठून
चला आता
रथ निघाला
पाठीमागे लोट,
गर्द केशराचे!
येईल लवकरच
अंधाराचे साम्राज्य
पेटवायला हव्यात
ज्योती घराघरात
घनगंभीर रात्र
जागवायला हवी
उद्याचा सुर्योदय
साजरा करायला!
बघ हात पुढे केलाय मी
मागतोय तुला जीवनदान!
छे माझ्यासाठी नाही तुझ्याचसाठी!
रुजव मला मातीत
पण त्यावर खोच
एखादीतरी फांदी!
मग तिला धरून
येईन पुन्हा वर
तुलाच जगवण्यासाठी!
(कोरोना काळात मुलं फार फार कोंडली गेली घरात. अत्यावश्यक,अपरिहार्य पण तरीही कोमेजली काही. अशा काही मुलांसाठी. पद्माताई गोळेंची क्षमा मागून...)
चाफ्याच्या झाडा
चाफ्याच्या झाडा
थांब ना रे जरा
ये कवेत घेण्या तुजला
आसुसला जीव माझा
मनभार कोवळा हिरवा
जीव तुझ्यावरी उधळावा
जन्मे तुझ्यातुनी जीव नवा
सावरण्यास तुलाच पुन्हा
तुझ्यातुनी तुलाच अर्पण्या
चाले खेळ जन्मजन्मांतरा!
आज नकोच ऐकू कोणाचच
गा तू, मनसोक्त गा
आज पहिल्यांदा मिळालाय
तुला तुझा बरोब्बर स्वर
तर तू गा
मुक्त मनाने गा!
इतके दिवस तू प्रयत्न करायचास
तुझ्या पालकांसारखा ओरडण्याचा
अन तुझा आवाज तुलाच
कर्कश्य वाटून थांबायचास
काहीतरी चुकतय
काहीतरी हुकतय
कळायचंच तुलाही
पुन्हा प्रयत्न करायचास
पुन्हा तोच तारस्वर
मग मान झुकवून
गप्प रहायचास
पण आज गा तू
मुक्त गा!
किती दिवस, किती रात्री
तू करतच राहिलास प्रयत्न
त्या खर्जात उतरत
करत राहिलास प्रयत्न
पण तरी तो स्वर
नाहीच बसला तुझ्या तानेत
कितेकदा तपासलस स्व:तालाच
मी तसाच न? पालकांसारखा?
मी तसाच न काळा कुळकुळीत
मी तसाच न इकडून तिकडून
सगळं तर सारखंं
मग तान का अशी
संभ्रम, अपयश
अगदी नाराजीही
पण आज तू गा
मनसोक्त गा!
आज पहाटे दूरून आली
अंधाराला सरसर कापत
तीच तान, तीच लकेर
दूरून त्याने साद घातली
अन तुझ्याही गळ्यातून
सरसर उतरली सुरेल तान
तीच जी गळ्यात, मनात
अडकून बसलेली इतके दिवस
हो हो तुझी, स्वत:ची तान
अन मग त्याक्षणी, त्या पहाटे
उमगले सारे सारे तुला
तो गात होता तो तुझा बाप
आज ऐकू आली त्याची हाक
आज कळलं अरे
हा माझा, मी याचा
अन त्याक्षणी सुटले सारे बंध
तू मुक्त, तुझी तान मुक्त,
तुझी लकेर मुक्त
गा गा मुक्तपणे गा
तुझे गाणे गा!
नको बाळगु
आता फिकिर
वेळेची, सुरांची,
खर्जाची, कशाचीच
तुझा मार्ग वेगळा
तुझी पट्टी वेगळी
तुझी तान वेगळी
तुझी वेळही वेगळी
गा मुक्त गा
स्वयंभू तू
स्वर्गीय तू
मनस्वी तू
मुक्त तू
गा, मुक्त गा
कोकिळा गा!
---
(आपल्यातल्या अनेकांना आपला स्वत:चा मार्ग लवकर सापडतोच असं नाही, तोवर होणारी तगमग, हताशा, चिडचीड अनुभवतो आपण. पण जेव्हा आपला मार्ग आपल्याला सापडतो, तेव्हा मात्र त्याला सन्मुख होऊन, रसरसून जगा, मार्गक्रमण करा. भले तो मार्ग वेगळा असेल, आपल्या आसपासच्या लोकांसारखा नसेल, आप्तस्वकियांचा नसेल. पण तो तुमचा असेल; तुमच्या स्वत:चा असेल! स्वत:वर विश्वास ठेवा!)
 |
| फोटो सौजन्य : सोनाली मालवणकर |
कधी त्यालाही होतोच मोह
व्हावं स्वच्छंदी तिच्यासारखं
मारावी टांग, दौडावं आपल्याच मस्तीत
रस्त्यावरचे खाचखळगे,
आयुष्यातले छोटे आनंद.
जाऊत त्या मळलेल्या
पाऊल वाटेवरून
विहरु स्वच्छंद पाखराप्रमाणे
पसरू पंख यथाशक्ती
आजमावू जरा पायातला जोर...
बघ बाबा येतोस का सोबत?
पण सोडावी लागतील राजवस्त्र
व्हावं लागेल फकिर अवलिया
डामडौल सारा इथेच
उतरवावा लागेल
आहे तयारी ?
डोक्यावरचे शोभेचे सिंह
सोडून द्यावे लागतील.
मनातले घोडे मोकळे
सोडावे लागतील.
राजसवारी सोडून
स्वत:लाच बसवावं लागेल
मनाच्या सिंहासनावर!
चल आहे तयारी?
चल तर मग दौड सुरू
न संपणारी
स्वत:च आनंदनिधान असणारी!
शुभास्ते पंथानाम्!
गाढ झोपलेल्या
सानुल्याच्या कपाळावर
अलवार टेकलेलं;
ते मौन ऐकलयस?
स्वप्नाच्या झुल्यावर
आईचा नुसत्या स्पर्शाने
त्याच्या गालातून झरले;
ते मौन ऐकलस?
अन दोघांच्या संवादाकडे
लांबून हळूच पहाणाऱ्या
बाबाच्या चेहऱ्यावरचं;
ते मौन ऐकलयस?
धत्त...
मग मौनाचा अर्थ
कधीच नाही
कळणार तुला!
-
दिला कुणाला, हिशोब नाही
घेतला काही, हिशोब नाही
तुझ्या घराचा पत्ता कोणी
दिला कशाला, हिशोब नाही
साधा सरळ निघाला कोणी
कसे ठरवावे, हिशोब नाही
पसंत तुजला पडला कोणी
का कसा असा, हिशोब नाही
नजर नजरेची गुलाम कोणी
मालक कोण, हिशोब नाही
प्रेमात असे पडेल कोणी
कधी कसे का , हिशोब नाही
कोण शिकार, शिकारी कोण
कोण अवल, हिशोब नाही!
 |
| फोटो: अनंत गद्रे |
पिकलो परि
गळलो परि
उभारी मनी
हिरव्या तनी
आठवणी येती
रंग पाझरती
एकमेक मिसळती
डोळे पाणावती
उंच नभावरती
झुललो किती
झाली पानगळती
उतरलो धरतीवरती
जगलो स्वच्छंदी
माहिती अगदी
मिळशी मातीमधी
श्रीसार्थ समाधी
पाठवशील रे तू
पाऊस,
पागोळ्या,
थेंब,
आठवणी....
अगदी चिंब असणाऱ्या...
पण बदलला ऋतु,
बदलली नाती,
बदलली आस,
बदलली ओढ...
मग सुनाच तो पाऊस,
आक्रसलेल्या पागोळ्या,
थबकलेले थेंब,
पुसटलेल्या आठवणी,
...
जाऊ दे
सोड तो नाद
जप तुझा तुझा पाऊस
तुझ्यासाठीच
मला नुसता
डोळ्यातून झरणारा पाऊस पुरेसा...
पुरेसा जीवघेणा!
शाख शाख टहनी टहनी
पसारे बाहें अखियाँ बिछे
देख रहीं अंबर की ओर
मिट्टी का हर कण कण
सदियों से है प्यासा सा
राह ताकता अंबर की ओर
दूर वहाँ पिछे बसती के
ढलते सूरज की चाहत
इक बादल हो अंबर की ओर
इक अकेले पेड से लिपटी
कब से खडी देख रही हु
तूही आ जा अंबर की ओर
पाऊस पाऊस
माह्या कष्टाचा मैतर
शेतात पेयली रोपं
कशी तरातली वर
पाऊस पाऊस
माह्या मनाचा सोबती
देतो आठवय रायाचा
सडा जाईजुईचा भोवती
पाऊस पाऊस
माह्या कपाळीचं गोंदण
पडला घात अवेळी
गेयं वाहुन वाहून
पाऊस पाऊस
माह्या डोयांच्या आत
भिजवितो दुखाले
वेदनेचा फुटे कोंब
पाऊस पाऊस
माह्या जन्माचं गाऱ्हाणं
फिरे वेठीचा हा आस
कधी संपल हा मास
