... अवकाश आदी

संपली, शांतावली, ती ज्योत सायंकाळची
पेटली ऱ्हदयात आग, आकांक्षांची ही नवी

झाले जगुनि सारे म्हणता, वाट सरली आरधी
बाण चढे आयुष्याचा पण नियतीच झाली पारधी

तो कसाच, तसाच उभा; पण वाट कधीचीच सरली
शोधणे, शिकणे, समजणे; राहिले सारे परि उरी

संपली ना आस काही, न संपली उभारी मनीची
झगडतो, झगडेन आणि, रात्र कुठे संपली अजुनि

मी न संपेन कधीही, जोवर आशा फुलते जगी
येऊ दे काळरात्र, अथवा होऊ दे अंध:कारही

मी अनादी, मी अनंत, मीच अंत अन मीच आदि
क्षण, काळ, पळ, वेळ, निमिष, अवकाश आदी                                       

फरक

एक एक तुकडा अनुभव
उपभोग, आनंद, सोहळा
अंगातला प्रत्येक धागा
कडक, ताठ, ताठर .
       एक एक तुकडा अनुभव
       उपभोग, भोगणे, सोसणे
       अंगातला प्रत्येक धागा
       मऊ सूत मऊसूत...

एक एक तुकडा अनुभव
देणे, रुजवणे, निर्मिती
अंगातला प्रत्येक धागा
आवर्जु सांगणे, मिरवणे
       एक एक तुकडा अनुभव
        घेणे, रुजवणे, सृजन
       अंगातला प्रत्येक धागा
        हळुवार जोपासणे, जोजवणे...

एक एक तुकडा अनुभव
धावत जाऊन आणणे
अंगातला प्रत्येक धागा
वीण तपासत राहणे.
        एक एक तुकडा अनुभव
       धाव धाऊन वाढवणे
       अंगातला प्रत्येक धागा
       हरएक आसूसून विणणे...

एक एक तुकडा अनुभव
तावून सुलाखून पाहणे
अंगातला प्रत्येक धागा
स्वच्छ स्पष्ट रेखणे.
        एक एक तुकडा अनुभव
       सोसून सोसून, जोपासून
       अंगातला प्रत्येक धागा
       त्यातच मुरववून टाकणे...

एक एक तुकडा अनुभव
आकंठ मिरवून घेणे
अंगातला प्रत्येक धागा
एकसलग गरम घोंगडी.
        एक एक तुकडा अनुभव
        आकंठ जगून घेणे
        अंगातला प्रत्येक धागा
        एकजीव, उबदार गोधडी !

मनाची अत्तरे

काल एका मैत्रिणीला भेटलेले. तशी खूप ओळख मैत्री नव्हती. पण तरीही तिला माझ्याशी खूप मनातलं बोलावसं वाटलं. कितीतरी दबलेलं, खदखदणारं बाहेर पडलं. किती तरी समुद्र वाहून गेले.

काय अन कोणत्या शब्दात आधार देत गेले कोणजाणे. पण हळूहळू शांत झाली,यातच समाधान.निघताना तिच्या चेहऱ्यावरची नव्याने जगण्याची उर्मी दिसली, अन म्हणून परतले मी. पण मनातली हूरहूर संपत नव्हती. आज सकाळी तिचा स्वत:हून फोन आला. खूप भरभरून बोलली, नवीन काही करण्याचा विचार, योजना मांडल्या.

अन त्यातून हे मनातली अत्तरे उमटली. तिला फोन करून एेकवलं. ती निशब्द,तिने फोनच बंद केला. पाच मिनिटानी तिने परत फोन केला. आणि म्हणाली तू दिलेले मनाचे अत्तर आयुष्यभर पुरेल. मगाशी बोलायला शब्दच फुटेना म्हणून फोन बंद केला.

तिच्याच आग्रहावरून ही कविता पब्लिश करतेय. ती म्हणाली कितीतरी जणी मनातले सारे बोलूही नाही शकत कोणाजवळ. तुझ्या कवितेतून त्यांनाही हे मनातले अत्तर मिळू दे.

काहींना वाटेल कि हल्ली कुठे असं कोणी असतं... पण माझा अनुभव वेगळं सांगतो मला.                      
                  ---------------

मनाची अत्तरे

किती किती काटे कुटे, किती रप रप चिखल
जुन्या जुन्या अन्यायांचे, किती किती हिशोब ठिशोब

या अपेक्षा, त्या कर्तव्यांचे, किती ठेवलेले ओझे
वाहताना विसरलेले मी,  माझे सारे जगणेच साधे

राहिले ओढत एकटी एकटी, नीट संसाराचा गाडा
भावनांच्या साऱ्या साऱ्या, झाला रे पुरा राडा

प्रेम, जिव्हाळा, माया, लागणी; नाही कुठे कुठेच सापडली
आज वळून बघताना, दिसे माझी मीच हरवलेली

का, किती, कशाला, कोणासाठी; मर मर मी मेलेले
माझ्या अस्तित्वाचे आज, जड मढे मी पेललेले

आता पुरे पुरे, हे सारे; बास प्राक्तनाची लक्तरे
आता ल्यायचीच फक्त, फक्त माझ्या मनाचीच अत्तरे!

बदनाम पावसाळा

किती योजने धावतो, वाहतो
उरातले जडशीळ , साहतो

कुठे ना कोणी मजसी अडवतो
न झाड, न वल्लरी; शोधितो फिरतो

कडाका उन्हाचा, चढे उष्ण पारा
न सावली उरी , ना वाही गार वारा

पाहतो कधीचा, कोरडाच माळरान
कुठेही दिसे ना, घनदाट एक रान

सांग मी कुठे, कोसळू कसा
कुशीत मज घेण्या, दिसेना पसा

समजून घे, दोष तुझाच फक्त बाळा
उगा बदनाम होत असतो, पावसाळा
                   

छाया शिल्प

(जपान मधे एका म्युझियम मधे एक दगडी पायरी जपून ठेवलीय. ज्यावर माणसाची आकृती कोरली गेलीय.  हिरोशिमाचा अणुबाँब पडला तेव्हा तो माणूस त्या  उष्णतेत क्षणात जळून गेला. दगडी पायरीही जळली पण त्या माणसाचीची सावली पडलेली  तिथली जागा कमी जळली , कारण त्या क्षणभरात तिथे  माणसाची सावली पडली होती. अन तितका भाग  वाचला. माणूस विरघळून गेला उरली फक्त सावली...)

(  छायाचित्र आंतराजालावरून साभार  )

मी उभा त्या पायरीपाशी

चालत होतो वाट जराशी
समोर होते कार्यालय अन
उतरलो, बस थांब्यापाशी

धावधाऊनी वेळ पाळण्या
बॅग घेऊनी उरापाशी
फक्त होता मधे एक तो
रस्ता, ओलांडून जाण्यासाठी

तिथेच उभा मी पायरीपाशी
वाट पाहत सिग्नलपाशी
तेव्हढ्यातच पण पाही वरती
शतसूर्यांचा लखलखाट गगनी

कल्लोळ उठे ठाई ठाई
लाही लाही साऱ्या शरिरी
जाणीव कुठली, आत नुरली
कोरीव छाया, मागे उरली

बंदिस्त  कधीचा पायरीतच मी

मी न, कोरीव छाया नुसती...

उभा कधीचा त्या पायरीपाशी

दिक्कालाचे छाया शिल्प उरी

कोठार

ये, ये, टेक डोके खांदयावर
टीप तुझे डोळे, मऊशार पदराने
सांग तुझी सारी, सारी कहाणी
बोलून टाक, मनातले सारे काही
हलके करून टाक, सारे बोचणारे
थोपटून घे थोडे प्रेमाने, हक्काने.

सारी सारी पानगळ, सोसेल ही धरणी
तुला हवा तो, सारा ओलावाही देईल
जगण्यासाठी, नवी उभारीही देईल
नव्या आशांचा, मृदगंधही देईल
तुझ्या सुखांचा, अविरत आशीर्वादही
अन, "मी आहे“, हा आश्वासक खांदाही.

फक्त एक करशील,
कधीतरी मागे वळून,
डोळाभर पाहशील?
उमललेली कोवळी पाने,
हळुच मला दाखवशील?
फुलणारी कळी,
आसुसून दाखवशील?
झळाळणा-या आनंदाचे
दोन किरण, परावर्तीत करशील?

कसय ना,
अडी अडचणीला, उपसावं लागतच कोठार;
पण नेहमी नेहमी, फक्त उपसायचं नसत;
कधीतरी, आपणच, भरायचही असतं;
है ना  ?

                    

शुभंकर

एकदा स्विकारलास ना

नदीचा जन्म

उतरलीस डोंगरमाथ्यावरून खाली,

खळाळत धावलीस कड्या, दरीतून 

कितेक झाडांना, शेतांना, गावांना,

पशुपक्षांना, माणसालाही

देत राहिलीस जीवन 

आणि प्रसंगी त्यांची पापं, लक्तरं, घाण

सगळं पोटात घेऊन

राहिलीस न धावत? 

धावत राहिलीस दगडगोट्यातून

कधी जरा विसावलीस घाटावर,

कधी जरा उधळ भूमीवर

पण तरीही पुढे सरकलीसच

ही कसली ओढ होती तुला?

कसले आकर्षण, कसला मोह

कसली घाई, कसला सोस

जन्मापासून धमन्यात तुझ्या

जोपासलास हा कसला वसा 

ना कसली तमा, ना कसली काळजी

ना कोणती माया, ना कोणता पाश

सोबत येईल त्याला घेऊन

धावत राहिलीस सदासर्वकाळ 

जो न आला सोबत

सहज सोडलास हक्क

ज्याच्या त्याच्या निर्णयाचा

राखलास यथायोग्य मान

पण तुकवली नाहीस कधीच मान 

कोणाचे शाप, कोणाचे नमस्कार

कोणाचं अर्ध्य, कोणाचे पीतर

कोणीचे दु:ख, कोणाचे जीवन...

सगळे सगळे स्विकारत

तू पुढे पुढेच, अविरत, चिरंतन 

अन आज, अन आज 

तू उभी, काहीशी पलटून

काहीशी थबकून

एक पाय पुढे, एक मागे 

कधी मागे न बघणारी तू

आज थबकून 

मागे पाहू बघतेयस

कसला संकोच, कसली भिती

कसली हुरहूर, कसले काहूर 

तू तीच

ओहोळ, ओढा, नदी, महानदी

तू तीच 

फक्त रूप बदलले

वाहण्याचे तर हेच श्रेयस

प्रवाहापरि रूप प्रेयस

हो पुढे तू आजही बिनदिक्कत

नदी ना तू , मग कशास हरकत

नाव बदलेल, रुप बदलेल

तरीही मर्म तेच असेल

चल हो पुढे तू, तू तर शुभंकर

नदी नव्हे तू; हो रत्नाकर!

आरसे

प्रेम म्हणजे नक्की काय असतं
न भांडता, प्रेमळपणे
एकाने दुस-याची मूळ मते, स्वभाव
बदलून टाकणे
की
वेळप्रसंगी भांडून तंडून
दुस-याला त्याच्या मता-स्वभावा प्रमाणे
वागू देणं

प्रेम म्हणजे नक्की काय असतं
प्रेमळपणे आपल्याला हवे तेच
दुस-याला देणे
कि
वाद घालूनही, शेवटी
दुस-याच्या गरजा अन अपेक्षांनुसार
त्याला हवे ते देणे

प्रेम म्हणजे नक्की काय असतं
प्रेमळपणे दुस-यावर हक्क दाखवत
आपली हुकमत गाजवणे
कि
वेळप्रसंगी पुढे ढकलून
दुस-याला त्याची वाट
चालायला लावणे

प्रेम म्हणजे नक्की काय असतं
प्रेमळपणे एकमेकांचे पाय
एकमेकांत गुंतवून ठेवणे
कि
समजून उमजून, स्वेच्छेने
दोन वेगळ्या वाटा
सोबतीने चालणे

प्रेम म्हणजे नक्की काय असतं
लोकांना दाखवण्याचे
सुखी संसाराचे
शो पीस असावेत
कि

एकमेकांना दिसणारे
सुखी जीवनाचे
असावेत आरसे

अगदी तेव्हाच

संपले पुस्तक होते राहिले, शेवटचे एक पान
पडाव होता दूर थोडाच, तुला त्याची आस

झिजलेल्या काळ्या धाग्याची, गळ्यामधे गुंफण
झाली होती भाळावरली, चिरी फिकी पण

पायाखाली रिती थोडी, अजून होती वाट
प्राणामधे शिल्लक होते, अजून थोडे त्राण

फांदीवर तगून राहिलेली, पिवळी एक शेंग
आलाच होता पडायला, अळूवरचा थेंब

चोचीमधे होता उरला, फक्त शेवटचाच घास
होतच आली होती पूर्ण, फिनिक्स पक्षाची राख

गळ्यात होते थरथरते, सुंदर एक गान
शेवटचीच होती मैफलीत, भैरवीची तान

शेवटचा अजून चालूच होता, एक श्वास 
चेह-यावरचा मुखवटा उतरला, अगदी अगदी तेव्हाच

आठोळी (?)

जिवावर उदार होऊन
वार्‍यावर स्वार होऊन
दिपवणार्‍या एका क्षणासाठी
आकांत लाटेवरच्या थेंबाचा !

त्याचेच नाते सांगताना
माझी मात्र घोषणा
"आयजीच्या घामावर
चमकण्याची... !"

३०.११.१९८६