रे पावसा

का बरं इतका, कोसळतो आहेस
कुठे काय इतके, दु:ख पाहिलेस
काय इतके टोकाचे, तुला बोचलय
कोणाला इतकं, उणावतो आहेस
किती दिवसांचं काय, उतु जातो आहेस
का रे का इतका, भरभरून कोसळतो आहेस

सगळं सगळं अगदी, धुवून निघालं रे
सगळी लक्तरं आणि भांडीकुंडी घरे
सगळं सगळं वाहून, घालवलस रे पार
सारी लाज भिड, उतरली पार
उघडी पाडलीस, पालं अन पाठ
का रे का जीवघेणा,  कोसळतो आहेस

थांब रे थांब आता, संपली सारी ताकद,
संपला सगळा आव, ना उरला धीर,
कुठे कसा कसला, सांग बांध घालू
कुठे कसा कशाने, सारे कसे सावरू
कोणते शब्द आणू, कोणते हात देऊ
कोणत्या हाताने, डोळे किती पुसु
का रे असा उफाळून, कोसळतो आहेस

मान्य अगदी मान्य, झाल्या चुका खुप
बांधले बांध, आवळले नदीचे तीर,
झाडांचे कापले शेले, बोडके डोंगर,
कसे विसरलो, निसर्गाची नाळ
तूच आता त्राता, तूच थांबव आता
पुरे हा आकांत, आमचा अन तुझा

सुरकुत्या

मला नाहीच भावत फारसा
तुकतुकीत, नितळ, तजेलदार
चेहरा, त्वचा, अगदी व्यक्तीही.

ना कळतं व्यक्तित्व, ना विचार
ना प्रेम, ना आस्था, ना लागणी
व्यक्त होणं, अगदी निर्विकार

तुलनेत रेषां कशा सांगतात सर्व
काय काय सोसलं, कसं, किती,
सोसतानाही पचवलं, अगदी हसत

प्रत्येक सुरकुती जोडत जाते
त्याला न मला एकेका धाग्याने
कळत जातो तो, अगदी खराखुरा

त्याच्यातलं माणूसपण झिरपतं
त्याची माझी नाळ विणली जाते
भिजवत जाते आत, अगदी मनात

अनादी अनंत

वाहते कधीची, ही नदी निर्झरी
शोधित चाललो, तू न मी दिगंतरी

दोन काठांवरी, नांदते वेगळी
पण कशी कोणती, नाळ आहे अंतरी

नात्यात आपुल्या, जाहल्या पडझडी
पण पुन्हा सांधल्या, मनाच्या ओंजळी

दावितो मी तुला, गगनी ही तर्जनी
सारे दाविशी तु, तुझिया दो अंजनी

पुजते जग सारे, मजसी अंतर्यामी
अन मनी माझिया, तूच तू निर्झरी

कळिकाळ

पाऊस पाऊस पाऊस

सगळा धुवाँधार पाऊस!

पांढरा पाऊस, काळा पाऊस

केशरी, निळा, हिरवा... 

पाऊस....

पाऊस!

हरवलं पाण्याचं नितळपण

रंगांचं इंद्रधनुष्य नुसतं, 

पण गढूळ काळसर

स्वच्छ, स्फटिक, निर्मळ, नितळ

बघणार दिसणार कसा पाऊस

चकचकित लोलक आभाळभर

कळिकाळ सरकतो पुढे पुढे

पाऊले, पाऊलवाटा त्याच्या

नकळे कळणार कधी...

कबर

डोक्यावर घट्ट ओढून घेतलीय,
काळीशार खरबरीत घोंगडी.

आरवणाऱ्या सगळ्या कोंबड्यांच्या,
घट्ट बांधून ठेवल्यात चोची.

उमटू पहाणारी सारी अक्षरं,
त्यांच्याच शाईत पार बुडवून टाकली.

कानाचे पडदे शिऊन टाकलेत,
आतल्या शिरांच्याच धाग्यांनी.

सतत जागं होऊ पहाणाऱ्या मनाला,
टाकलय पार गाडून अंधाऱ्या बावी.

आणि आता शांतचित्ते वाट बघत उभा,
बघु उजाडतोच कसा तो, सूर्य...जाणीवांचा!

मोठ्ठा पाऊस

तशी स्वच्छंदी वगैरे
डोंगराचा पायथ्याशी विहरत
उड्या मारत धडपडत
उन्हाचे कवडसे हाताळत
वर उंचउंच ढगांचे छप्पर
अंधारून येताच शिरावे गुडुप्प
घर नाहीच म्हणता येणार
एक तंबू आहे मात्र दणकट
सोई सगळ्या, मऊ बिछाना
पण घराची ओढ नाही;
नाहीच

जरा चढ चढावा
स्वत:चेच मार्ग शोधत
नवनवे खाचळगे अन
नवेच खडक वगैरे
अन वर अचानकच आला
एक ढग काळानिळा
अन अंधारल्यावर पहावं तर
वाटेत असेच तो तंबु
दणकट सुरक्षित सहज उभा
पण घराची ओढ नाही;
नाहीच

प्रत्येक चढ असाच उत्साही
नवा, आकर्षक, रोमहर्षक वगैरे
मी ही तितकीच उत्साही
धडपड, पळापळ, वरचढ
अन वर आहेच सावळा ढग
अन वाटेतला दणकट तंबू
घराची ओढ वगैरे
काय असते विचारत

अन मग कधीतरी सापडला
सापडला माझा मार्ग सहज
वर चढणार छान वळणदार
सापडला माझा असा कॅरेव्हानही
दणकट, सुरक्षित, उबदार
उबदारपणा आपला
माझा मलाच हो
अन लक्षात आलं वाटेतला तंबू
यावेळी दिसलाच नाही
अन मग ढग सोबतीला आला

माझी वाटचाल चालूच वर वर
ढगतर काय होताच सोबत
पण एका क्षणी धुकं आलं
गडद, भरीव, दाटून आलेलं
आसपास सगळा भारून टाकणारं
श्वासही गुदमरावा असं सगळं
उधळलेला तंबू, त्याचे सगळे तंतू
सावळ्या ढगाचे बाष्प अन ताण
सगळे मिसळून धावून आले
श्वास गुदमरावा असा ओलावा
दाटून यावं असं आपलेपण
अन माझ्यातला कोरडा एकटेपणा
पार पार उध्वस्त करणारे ते वादळ
मोठ्ठा पाऊस
अन मग
समोर पसरलेले ते
लख़्ख वास्तव वगैरे...

(गौरी देशपांडे यांची कथा वाचून उतरलेली)

सर्वश्रेष्ठ साहेबाची सर्कस

आमच्या लहानपणी न,
खरीखुरी सर्कस असायची.
प्राणी, पक्षी, माणसं...
त्यांच्या कौशल्याची सर्कस;
त्यांच्या धीटपणाची सर्कस.
आणि आम्हाही अगदी
प्राण डोळ्यात आणून
बघायचो ती.

कधी टाळ्या, कधी ओरडा
तर कधी अगदी शिट्याही
मारत काही लोक.
वाघा, सिंहाच्या डरकाळ्या
रिंगमास्टरचा चाबूक
वाघासिंहाचे शेळी बनून
स्टुलावर बसणे
शेळीसोबत जेवणे.
अगदी आगीच्या गोलातून
झपकन उडी मारणंही!

उंच पाळण्यावरच्या कसरती
हात सोडून हवेतच
इकडून तिकडे उडू मारणं
झोक्याचा हात सोडून
कोलांटी उडी मारून
दुसरा झोका झपकन पकडणं...
काळजात धस्स व्हायचं.
त्यातून त्या कमनीय बांध्याच्या
रंगलेल्या गोऱ्या ललना
कमावलेले शरीर असणारे
तरणेबांड सौष्ठववीर
सारं कसं डोळे दिपवणारं
काळजाची लकलक वाढवणारं!
विविध रंगी पक्षी
ससे, उंदीर, माकडं
त्यांनी चालवलेल्या
इटुकपिटुक गाड्या, सायकली
तोफेतून डागली जाणारी माणसं
अन सगळ्यांना हसवणारे
रंगिशिगी, कोलांट्या वीर
ढुंगणावर चटअॅक पट्या खाणारे
दोन चार अतरंगी विदुषक!

काय धमाल यायची
त्या साडेतीन तासात.
सर्कशीचा ते झगझगीत गोल
त्यातली न्यारी दुनिया
सगळेच कसे
अचंबित करणारे!

संपले ते बालपण
संपली ती सर्कस
प्राणिजगतावरचे
वाचवायला संकट
आले नवे नियम
सरसावले प्राणिप्रेमी!

अन मग
अन मग आली
नवीन सर्कस

सगळ्यांच्या घराघरात
टिव्हीमधे रोज आदळू लागली
सर्वश्रेष्ठ साहेबाची सर्कस!

जाहिरातींच्या प्रॉडक्टमधून
जनतेनेच विकत घेतले तिकिटे
रोजचा रतिब, रोजचा नवा खेळ
काही अरेरावी लोकांच्या डरकाळ्यी
उन्मत्त सुंदरींचे तोंडपट्टे
अतरंगी स्वभावाचे विदुषक
टास्कच्या नावाखाली केलेले राडे
एकमेकांच्या उरावर बसून
केलेली शिवीगाळी, उठवलेली राळ
आणि विकएंडच्या डावात
जिभेने झोडपणारा रिंगमास्टर

जनता चकित, बेभान
साडेतीन महिन्यामधे
रोज चालणारी ही सर्कस
डोळे विस्फारून बघतेय
गलेलठ्ठ पैसे घेऊन
सर्कस करणारे उत्तम नटनट्या
सोलताहेत एकमेकांना
अन ते पहात हृदयशून्य
जेवत, खात तुटून पडतेय
भाकड चर्चेत चवीचवीने.

कुठे गेली ती माणूस जमात;
प्राण्यांवरही दया दाखवणारी?
बहुदा प्राणीप्रेमींसारखे
माणूसप्रेमी राहिलेच नाहीत आता.
किंवा असेही असेल
प्राण्यांइतकीही किंमत
राहिली नाही आज
माणसाची...

तर, चालू आहे
सर्वश्रेष्ठ साहेबाची सर्कस!

अंतरिक्ष स्तंभ

विश्वासाचा खांब
अगदी मध्यात,
तरंगता...

आजुबाजुला आहेतच इतरही
रुढी परंपरांचे खांब
जबाबदाऱ्या, अपेक्षांचे खांब
अपेक्षा, अधिकारांचे खांब
प्रेम, आदर, आपुलकीचे खांब
अगदी दैनंदिन कामकाजांचेही खांब

या सर्वांच्या आधाराने उभा आहे,
अगदी किस्टोन असलेला
विश्वासाचा ते एक खांब
आहे अधांतरीच, इतरांवर भार टाकून
अगदी थोडासा धक्काही
पुरेसा आहे, त्याला निखळायला

हलतो तो कधी कधी
इतरांच्या नादाने
पण तो निखळता कामा नये
तो जर खाली आला तर..
तर सारे मंदिर ढासळेल
सारा डोलाराच खाली येईल

विश्वासाचा स्तंभ!
अस्तित्वाचा स्तंभ!!
अंतरिक्ष स्तंभ !!!
- आरती

(यामागे एक कथा आहे. लेपाक्षी मंदिरात  हा अंतरिक्ष स्तंभ आहे.
जमिनीपासून वर उचललेला मध्यातला स्तंभ. पण किस्टोन. तो पडला तर सारे मंदिर पडेल असा)

तो येतोय...

आला, पुन्हा आलाय त्याचा निरोप,

येतोय थांब

सांगतेय रोपाची तजेलदार पालवी,

येतोय तो थांब

सुवासिक पखरण फुलांची सांगतेय,

येतोय तो थांब

तलखी , काहिली जिवाची सांगतेय,

दम जरा तो येतोय

अन नभात विखुरलेली सांजवात

सांगतेय तो येतोय

अन नुसत्या आठवणीने चिंब मी,

तो येतोय थांब

रखरखीत रेताडावर, खडकाचाच आधार

ना आसमंतात सावली, वर उष्ण बोचरावारा

बेरंगी, शुष्क आसमंत; अन नीरव शांतता

पक्षी, प्राणी, मानव; कोणाचाच ना संग

ना आभाळाची माया, ना कोणता जीवन-स्त्रोत

सृजनाची कोणतीच, अगदी नसलेली लक्षणं

आणि तरीही, अगदी आतून उमलून आलेली

ही फुलांसारखी नाजूक, हिरवी, कोवळी जीवनेच्छा

शिकवतेय दगडालाही; बघ, असं जगायचं!

जीवन

निबिड जंगल
हिरवं, काळं, पिवळं...
खरं तर सगळेच एकमेकात
मिसळलेले रंग

मधेच एक सुकत आलेला
निळाकाळा डोह
आपल्यात अंतरमनात
आपणच डोकावणारा

शेजारी गजबजलेला
मातकट हिरवट रपरपाट
पानं, पाचोळा, माती, पाणी, ...
कोणकोणाचे मुखवटे, आरसे, चेहरे...

त्यातून फुटणारे बुडबुडे
कुबट वास अन फसफस
आसमंतात भरून आलेला
एक काळोखा स्पर्श, सावट...

सगळं सगळं झुगारून देऊन
उडतेय वर वर, आकाशात
सगळं निसंग करून...
आता वरून सगळं कित्ती सुंदर!